Avesta- Zerdüştilerin Kutsal Metinleri

Övgülerimi; iyi düşüncelerle, iyi sözlerle, iyi işlerle, iyi düşüncelerimle, iyi konuşmalarımla ve (benim) iyi eylemlerimle ilan ediyorum. Şarkı söyleyerek yaptığım övgülerle, bütün iyi düşünceleri, iyi sözleri, iyi işleri sunarım ve bütün kötü düşünceleri, sözlerive işleri reddederim.  (Yasna11/17)

Avesta -Zerdüştilerin Kutsal Kitabı- dünya medeniyetinin yazılı tarihinde en saygın eserlerden biridir. Binyıllar içinde Avesta kitapları yeniden yazıldı, tercüme edildi ve nesilden nesile aktarıldı.

Avesta -kutsal Zerdüşti kanonik metinlerinden geriye kalanların derlemesi. Versiyonlardan birine göre, dini metinlerin bütün külliyatı 1200 fragarddan (‘bölüm, kısım’) oluşuyordu ve Milattan bin yıl önce altın rengi tahtaların üzerine yazılmıştı. Başka bir versiyona göre, yazılı metinler 1200 öküz derisi üzerine altın harflerle yazılmıştı. Mevcut Avesta koleksiyonunda bunların sadece küçük bir kısmı yer almaktadır. Yunan işgali döneminde metinler kayboldu. Söylentiye göre, Avesta MÖ yaklaşık 330 yılında Büyük İskender tarafından yakılmıştı.

Metin analizleri, Avesta’nın farklı bölümlerden (ayinsel metinler, efsanevi tarih, dini yasalar, epik konular, rahipler için açıklamalar) oluştuğunu doğrulamaktadır. Muhtelif dönemlerde İran’ın farklı yerlerinde bir araya getirildikleri görülmektedir. Avesta’nın en eski bölümleri daha Zerdüşt hayatta iken ortaya çıkmışlar, diğerleri ardılları ve rahipler tarafından yazıya geçirilmiş ya da eklenmişlerdir.

Daha önce Avesta’yı felsefi açıdananlamaya yönelik girişimler olmasına rağmen ordokuzuncu yüzyılın başlangıcından itibaren Avesta filozofların ilgisini çekmeye başladı. Böylece, Zerdüşt ve Avesta P. Beyl, G. Ritter gibi kişilerin eserlerinde belirgin bir yer edindi; Alman idealizminin en büyük temsilcisi Hegel Avesta’ya büyük ilgi duydu. V. Götheve F. Nietzsche de eserlerinde Zerdüştlük ve Avesta’ya yer verdiler. Avesta’nın bölümleri İngilizcede 1880 ve 1894 yıllarında James Darmesteter’in çevirisiyle Oxford’un “Sacred Books of the East” serisi içinde yayımlandı. Son İngilizce tercüme bugün hâlâ araştırmacılar tarafından kullanılmaktadır. Avesta’nın Türkçe  çevirisi Darmesteter’in İngilizce çevirisinden yapılmıştır.

Zerdüşt

Zerdüşt’ün yaşamına ilişkin tarihleri tam olarak tespit etmek imkânsızdır; ancak araştırmacıların çoğunluğu peygamberin on-onbir ve altıncı yüzyıllar arasında yaşadığını varsayıyorlar. Zerdüşt’ün çocukluğu ve sonraki yaşamına dair geleneksel anlatılar mucizelerle doludur. Örneğin, ağlayarak değil de, gülerek doğduğu söylenir. Aynı zamanda hem bir rahip hem peygamber olan, dinin tek kurucusu Zerdüşt otuzlu yaşlarında vahiy almıştır.

Zerdüştlük, peygamberin yaşadığı dönemde yaygın değildi. Batı İran’da, Medya’da Zerdüştlüğün vaizleri, üyeleri sadece Medyalıların değil Perslerin arasında rahip olan magi rahip topluluğuylu karşılaştılar. Araştırmacılar, bu yeni fikirlerin magilerden gelen itirazlarla karşılaştığına inanıyorlar.

Zerdüştlük-dünyanın en eski vahiy dini- yaklaşık MÖ altıncı yüzyıldan MS yedinci yüzyıla kadar Yakın ve Ortadoğu’nun büyük bir kısmında kesintisiz hüküm sürmüş olan üç İran İmparatorluğunun dini idi. İran’ın MS Araplar tarafından işgal edilip Zerdüştilerin İslamiyete geçmeye zorlanmalarından sonra, Zimmi statüsüne sahip oldular. On-onbirinci yüzyıllarda kaçıp Batı Hindistan’a yerleşen Zerdüşti grubuna Parsiler ve İran’da kalan küçük Zerdüşti grubuna da Gabarlar denilmektedir.

MÖ 549 yılında Akamenidli II. Cyrus’un (Büyük) (559-530) liderliğinde Persler ilerleme kaydederek Medya’yı işgal ettiler ve Pers İmparatorluğunu kurdular. Pers kraliyet yazıtlarından Behistun Yazıtından, I. Darius’un (522-486) yönetimi altında Ahura Mazda’nın Yüce tanrı olduğunun resmen kabuledildiği biliniyor. Sasaniler devrinde (yaklaşık 224) ise Zerdüştlük devlet dini oldu. Şu anda resmi olmayan tahminlere göre dünyada yaklaşık 200,000 Zerdüşti bulunmaktadır. İslamiyetten önce, Zerdüştlük çeşitli dönemlerde resmi bir din olarak statü sahibi oldu, ancak sekizinci-onuncu yüzyıllarda Zerdüştiler baskılara maruz kaldılar ve bir kısmı İran’ı terk edip Hindistan’ayerleştiler.
Darmesteter JamEs (1849-94)

Fransız Oryantalist, Paris lisesini ve Yüksek Araştrmalar Okulunu bitirdi (1871). Esas olarak İran Kültürü ve Mazdeizm dini üzerinde çalıştı. College de France’da profesördü. İngilizce “Sacred Books of the East” serisi için Avesta’yı tercüme etti. Hindistan’ı baştan başa dolaştı, Afgan folklor derlemeleri yaptı. Darmesteter 1892-93 yılında Avesta’nın Fransızca tercümesini yaptı.

AVESTA’DAN SEÇMELER

Bunu Sana soruyorum, ey Ahura, bana doğruyu söyle, alttaki yeryüzünü, yukarıdaki gök kubbenin düşmesini kim engelliyor? Kim suları ve bitkileri tutuyor? Rüzgârlara ve bulutlara bu hızlılığı kimveriyor? Ey Mazda, İyi Düşüncenin yaratıcısı kimdir? (Yasna 44/4)
Bunu Sana soruyorum, ey Ahura, bana doğruyu söyle, hangi sanatkâr bu ışığı ve karanlığı yarattı? Hangi sanatkâr uyumayı ve uyanmayı yarattı? Kim anlayışlı adamı görevini yapmaya çağıran sabahı, öğleyi ve geceyi yarattı? (Yasna 44/5)

Ahura Mazda Spitama Zerdüşt’e (şöyle) dedi: İçindekinin bir cazibesi olmasa da, ben her ülkeyi (insanları için) değerli kıldım: Eğer, içindekinin bir cazibesi olmamasına rağmen her ülkeyi (halkı için) değerli kılmasaydım o zaman bütün dünya Airyana Vaeja’ya akın edecekti. (Vendidad, Fragard 1/1)

Biz Aryen milletlerine mutlu bir yerleşim alanıveren ve iyi bir yerleşim alanı veren geniş otlaklara sahip Mithra’ya içki adağı sunarız. (Khorda Avesta 10/4)

Salgın hastalıklar Aryen milletlerinin başına yağacak; düşman ordular Aryen milletlerinin başına üşüşecek; Aryen milletleri ellilerce, yüzlerce, yüzbinlerce, onbinlerce, sürülerce, cezalandırılacaklardır. (KhordaAvesta 14/53)

Bölgemiz korunsun; bölgemizden hiçbir zaman sürgüne gönderilmeyelim, evimizden, kasabamızdan, kentimizden, ülkemizden sürgüne gönderilmeyelim. (Khorda Avesta 10/75)
O, Yılan dölünün en yılanını cezalandıracak, O, Yılan dölünün en yılanının başına bela olacak; O Kurt dölünün en kurdunu cezalandıracak, O Kurt dölünün en kurdunun başına bela olacak; O Gururu cezalandıracak, O Gururun başına bela olacak; O Hor görmeyi cezalandıracak, O Hor görmenin başına bela olacak; O iftiraların en iftirasını cezalandıracak, O iftiraların en iftirasının başına bela olacak; O ihtilafların en ihtilafını cezalandıracak, O ihtilafların en ihtilafının başına bela olacak; O Kem Gözün en kötüsünü cezalandıracak, O Kem Gözün en kötüsünün başına bela olacak. (Khorda Avesta3/15)

O insanları ezenleri cezalandıracak, O, insanları ezenlerin başına bela olacak. (Khorda Avesta 3/14)
Biz anlayışa tapıyoruz; biz zekâya tapıyoruz; biz vicdana tapıyoruz; biz Saoşyantlarınkine tapıyoruz. (Khorda Avesta 13/74)

AVESTA  
‘Avesta’, dünyanın en eski vahiy dini olan Zerdüştlüğün kutsal metinlerini bir araya getiriyor. Kitabın özgünlüğü, günümüzde halen araştırmacıların başvurduğu, James Darmesteter tarafından yapılan İngilizce çeviriyi esas alması. Burada, ‘Vendidad’, ‘Visperad’, ‘Yasna’ ve ‘Khorda Avesta’ gibi bölümler eşliğinde sunulan ‘Avesta’da, Zerdüştlüğün tanımladığı kötücül ruhlar; dini şarkılar; Ahura Mazda ile meleklere sunulan dualar; tapınma ve adaklar anlatılıyor. Zerdüştlüğün kozmolojisi, etiği ve estetiği üzerine önemli bilgiler içeren kitap, Xanna Omerxalî imzalı Zerdüştlük ve ‘Avesta’ konulu kapsamlı bir girişle de açılıyor.

Erkan Canan, Radikal Kitap, 16.03.2012

Zerdüşt öğretisi ve Avesta

Zerdüştlük kadar Türkiye´de siyaset malzemesi yapılan bir inanış yoktur herhalde. MÖ 6. yüzyıldan MS 7. yüzyıla kadar Ortadoğu ve Asya´nın büyük bir bölümünde hüküm süren Zerdüştlük inancı, Türkiye´deki siyasetçiler tarafından ´ateşe tapan sapkın bir inanış´ şeklinde ifadeler kullanılarak, Kürtlere hakaretin bir aracı olarak kullanıldı.
Avesta Yayınları´ndan çıkan ´´Avesta-Zerdüştilerin Kutsal Metinleri´´ kitabı kutsal kitap Avesta´nın günümüze kadar ulaşan bölümlerini aktarıyor.
Zerdüştlerin kutsal kitabı Avesta, yazılı tarihin en eski eserlerinden biri olmakla birlikte günümüze kadar yenilenerek, yazılıp tercüme edildi ve nesiller boyu aktarıldı. 1200 bölümden oluşan Avesta bazı bilgilere göre altın rengi tahtalara yazıldı. Bazı bilgilere göre ise 1200 öküz derisi üzerine altın harfler ile yazılmıştı. Avesta Yayınları tarafından çıkarılan ´´Avesta-Zerdüştilerin Kutsal Metinleri´´ kitabı ise James Darmesteter tarafından 1880-1894 yılları arasında İngilizceye çevirildi. Kitap ilk defa Türkçe baskısıyla okuyucuyla buluşuyor. Kelime anlamı olarak Avesta metin, Zend ise yorum demek. Kitapta Zerdüştiliğin kutsal metinlerinin yorumlarını da görmek mümkün. 
Mezopotamya uygarlığında çok tanrıcılıktan tek tanrıcılığa geçerek katı ahlak kurallarının olduğu Zerdüştlük, antik çağda tek tanrıcılığa yaklaşan tek din olma özelliğini taşır. Zerdüştiliğin peygamberi kabul edilen Zerdüşt´ün MÖ 7. veya 6. yüzyılda yaşadığı kabul edilir. Felsefi açıdan düalizmin hakim olduğu Zerdüştlükte, iyilik ve kötülük savaşımı yaşamın temelini oluşturur. Madde ve ruh dünyasında aynı etken temelinde savaştığına inanılan Zerdüştlükte sonuçta iyiliğin kazanılacağına inanılır ve herkesin Ahura Mazda´nın yanında yer alması istenir. Ateş kutsaldır, özellikle resmi din haline geldiği Sasaniler döneminde ateş sunaklı topraklar yaygındı. Dedikodu, hırsızlık, yalan ve borç olmanın büyük günah sayıldığı Zerdüştlükte, hayvanlara özen, otlakların korunması ve kurban vermenin kaldırılması bakımından dönemi itibari ile ilerici bir yaşam biçimini esas alır. MS 7. yüzyılda Arapların bölgeyi istilası sonucu Zerdüştler Hindistan´a göç ederler, buradaki Zerdüştlere ´Pars´ denir. Halen dünya üzerinde 200 bine yakın Zerdüşt inancını yaşayan kişinin bulunduğu belirtiliyor.
Zerdüşt öğretisi Alman idealizmin önemli temsilcilerinden Hegel, Geothe ve F. Nietzche´ye de ilham vermiş, bu kişiler eserlerinde Zerdüştlüğe ve Avesta´ya yer vermiştir. Kitap, Zerdüşt öğretisinin tarihsel oluşum sürecini, etkili olduğu bölgeleri, kutsal varlıklarını, dini sistemini, ayin ve dini bayramlarını, sembol ve demografik yapıları ile birlikte Avesta´nın toplanma süreci ve yapısını da anlatıyor.
Günümüze kadar ulaşan Avesta metinlerinin büyük bölümü Zerdüşt hayatta iken yazılan yazılardan oluşuyor, bir bölümü ise Zerdüşt´ün öğrencileri ve rahipler tarafından yazıya geçirilmiş ya da eklenmiştir. Avesta´nın günümüze kadar ulaşan bölümü orijinal metnin küçük bir bölümünü oluşturuyor. Zira Avesta MÖ, Büyük İskender tarafından yakılmıştı. Kitapta Avesta´nın ayinsel metinler, efsanesi, tarih, dini yasalar vb. gibi farklı bölümlerden oluştuğu ve bu bölümlerin İran´ın farklı yerlerinden bir araya getirildikleri görülmektedir. Bu metinlerin bir araya getirilmesi çalışmaları MÖ 80´li yıllardan MS 530´lu yıllara kadar Sasani İmparatorluğu döneminde devam etti. Günümüze kadar ulaşan Avesta şu beş bölümden oluşuyor: 
Videtdat: Zerdüştlüğün kozmolojisi, etiği, estetiği üzerine önemli bilgiler içerir. Temizlik ve saflık ile ilgili ritüellerin kuralları ve talimatları bulunur. 
Visperod: 24 bölümden oluşur. Dualar, övgüler, Ahura Mazda´ya ve diğer kutsal varlıklara saygı odaklı dini şarkılardan oluşur. 
Yasna: Avesta´nın en eski parçası ve esas bölümlerinden birini oluşturur. İfadeler açısından antik şiirsel biçim ve karmaşık bir stile sahiptir. Genellikle bunların Zerdüşt´ün kendi eseri olduğu kabul edilir. Bunların çoğu Ahura Mazda´ya ithaf edilmiştir. Yasna Avesta´nın en kapsamlı incelenmiş bölümüdür. 
Yeşt: Meleklere ve farklı payelere sahip ilahi varlıklara hitap eden dualardan oluşur. 
Xora Avesta: Küçük Avesta olarak tercüme edilen dua kitabıdır. 
479 sayfadan oluşan kitapta, Zerdüştlük ile birlikte onun kutsal kitabı Avesta hakkında Türkçeye çevrilmiş en önemli eserlerden biridir. Kitabın tümünde Zerdüşt öğretisinin yanı sıra dönemin özelliklerinin izlerini bulmak mümkün. Zerdüştlüğü takip ve merak edenler için Avesta önemli bir kaynak. İyilik (Ahura Mazda) ve kötülük (Ehriman) savaşındaki safını iyilikten kullanacaklar için okunması gereken bir kitap. 

-Mazlum Özdemir / Yeni Özgür Politika, 18.08.2012-

(Tanıtım bülteninden)